Po pierwsze: tylko bez paniki
Rozwój mowy jest procesem bardzo złożonym i rozciągniętym w czasie. Każdy człowiek rozwija się w charakterystycznym dla siebie i niepowtarzalnym tempie. To, co podobne w rozwoju mowy każdego dziecka, to obecność niezmiernie istotnych wydarzeń – kamieni milowych. Jeżeli poszczególne kamienie milowe ujawniają się w odpowiednim przedziale czasu, zgodnym z modelem wypracowanym przez badaczy, wysoce prawdopodobne jest, że mowa dziecka rozwija się w sposób prawidłowy. Natomiast brak zaistnienia tych wydarzeń lub pojawienie się ich później oznaczać może występowanie zaburzeń rozwoju mowy i opóźnienie tego rozwoju.
Nie należy jednak zapominać, że każde dziecko rozwija się w unikalny sposób. Dlatego też nie powinno się porównywać go do innych dzieci. Takie porównywanie może budzić wśród najbliższych lęk, często nieuzasadniony. Co gorsza, jeżeli młody człowiek słyszy, że jest gorszy od swoich rówieśników albo rozwija się nie tak, jak trzeba, narażony jest na zaniżenie poczucia własnej wartości i wynikającego z tego konsekwencje zdrowotne, które mogą objawić się w dalszych etapach życia (np. jako dziecięca depresja). Celem tego artykułu jest zaprezentowanie kamieni milowych obecnych w pierwszym roku rozwoju mowy dziecka. Znajomość tych wydarzeń pozwoli rodzicom świadomie ocenić stan rozwoju swojej pociechy. W przypadku podejrzenia opóźnienia rozwoju mowy natomiast nie należy popadać w panikę, ale warto poprosić o radę specjalistę. Dalsza część artykuł traktuje o tym, w jaki sposób konsultacja logopedyczna może wesprzeć dziecko w procesie rozwoju mowy i kiedy można się udać na pierwszą taką wizytę.
Pierwszy rok rozwoju mowy – co może nas zaniepokoić?
Pierwsze trzy miesiące życia dziecka to – paradoksalnie – niezmiernie istotny okres dla rozwoju mowy. Choć większość z nas uważa, że ten czas to nieustanny krzyk i płacz malucha, to właśnie czas nieprzerwanej komunikacji z otoczeniem. Krzyki dziecka różnią się od siebie i w ten sposób mały człowiek informuje o swoich potrzebach. Niezmiernie ważne jest również to, czy i w jaki sposób dziecko reaguje na dźwięki z otoczenia i komunikaty. Kamienie milowe dziecka w trzech pierwszych miesiącach życia dziecka:
| Dziecko głuży (dźwięki przypo-minające gruchanie gołębia). Jest to czynność samoistna, głużą również głuche dzieci. | Reaguje na miny – wchodzi w kontakt chętniej, kiedy widzi mówiącego. | Wytwarza samogłoski oraz dźwięki podobne do spółgłosek tylnojęzykowych (k, g, h). |
| Krzyczy w celu zwrócenia uwagi na siebie – różnymi krzykami manifestuje różne potrzeby. | Z inną intensywnością zaczyna ssać, kiedy dochodzi do niego nowy dźwięk. | Kiedy ktoś zaczyna do niego mówić, może przestać płakać i zacząć się uśmiechać. |
Kolejne trzy miesiące życia dziecka to okres coraz bardziej chętnego i świadomego wchodzenia w interakcję z osobami mówiącymi do niego. Reakcje na dźwięki z otoczenia i komunikaty są coraz bardziej wyraźne i lepiej widoczne dla obserwatora. Dokonuje repetycji tego, co usłyszy lub tego co udało mu się wcześniej spontanicznie wyprodukować. Pomiędzy czwartym a szóstym miesiącem życia powinny pojawić się następujące kamienie milowe:
| Koniec głużenia. Pojawia się gaworzenie. Głuche dzieci nie gaworzą. | Często reaguje na dźwięki z otoczenia, również zabawki i zwierzęta. Za jakiś czas pojawią się ich dźwiękonaśladowcze określenia (np. pies = hau). | Reaguje na modyfikacje, które zachodzą w głosie osoby mówiącej do dziecka. |
| Gaworzenie to powtarzanie zasłużonych lub wcześniej wyprodukowanych dźwięków. | Odwraca głowę w kierunku źródła dźwięku z otoczenia. | Kiedy ktoś do niego mówi uśmiecha się, gaworzy i zaczyna się ruszać. |
Pomiędzy szóstym a dwunastym miesiącem życia rozwija się świadomość językowa i komunikacyjna malucha. Dziecko coraz częściej wytwarza dźwięki w sposób kontrolowany i nieprzypadkowy. Mały człowiek chętniej wchodzi w interakcję z innymi ludźmi. W tym czasie pojawiają się następujące kamienie milowe:
| Dochodzi do rewolucji dziewiątego miesiąca – dziecko zaczyna wskazywać palcem. Kiedy jest pytane o jakąś osobę, pokazuje na nią. | Zaczyna rozumieć, że może dźwiękiem komunikować swoje potrzeby i zwracać na siebie uwagę. Zaczyna wykorzystywać też gesty i mimikę. | Coraz chętniej gaworzy. Pojawiają się pierwsze słowa, które mogą oznaczać konkretne rzeczy, ale nie muszą. |
| Skupia się na osobie, która do niego mówi. Naśladuje ruchy. | Wykonuje proste polecenia i angażuje się w zabawy. | Szuka wzrokiem źródła dźwięku. |
Któryś z kamieni milowych nie pojawił się lub pojawił się później. Co teraz?
Jeżeli któryś z wymienionych kamieni milowych nie pojawi się lub pojawi się później niż to zostało wskazane w niniejszym opracowanie, oznacza to prawdopodobnie wystąpienie zaburzenia rozwoju mowy i opóźnienie tegoż rozwoju. Jeżeli do tego doszło, to dziecko będzie potrzebowało udać się na pierwszą w życiu konsultację logopedyczną. Nie ma granicy wieku, od której dziecko może udać się po raz pierwszy do logopedy. Zdarzają się przypadki, kiedy pierwsze spotkanie z logopedą ma miejsce jeszcze wtedy, kiedy maluch jest w brzuchu mamy. Uwaga – pierwsza konsultacja nie oznacza początku długiej i żmudnej terapii logopedycznej. Spotkanie to przypomina raczej diagnozę lekarską, a jego zadaniem jest zapobieganie wystąpienia dalszych zaburzeń rozwoju mowy i podjęcia koniecznej terapii. Wizyta ta ma charakter kontrolny i profilaktyczny. Należy jednak pamiętać, że dokładna i rzetelna diagnoza logopedyczna może odbyć się wyłącznie w gabinecie lub podczas spotkania stacjonarnego – nie w trakcie konsultacji online.
Umów się na konsultację logopedyczną online – https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online
